ระบบประสาทรอบนอกประกอบด้วย
- เส้นประสาทสมอง (cranial nerve) เป็นเส้นประสาทที่ออกมาจากสมองโดยตรง มีทั้งหมด 12 คู่
- เส้นประสาทไขสันหลัง (spinal nerve) เส้นประสาทที่ออกจากไขสันหลัง มีทั้งหมด 31 คู่ คือออกจากไขสันหลังทั้งซ้ายและขวา ตั้งแต่ระดับไขสันหลังส่วนลำคอไปจนถึงไขสันหลังส่วนกระดูกก้นกบ
- เส้นประสาทตามแขนขา (somatic nerve)
- เซลล์แกงเกลียน (ganglion cell) เป็นเซลล์ประสาทชั้นนอก มีแอกซอนที่ยาว
ระบบประสาทโซมาติก จึงนำกระแสประสาทจากสมองหรือไขสันหลังออกไปยังหน่วยปฏิบัติงาน ซึ่งได้แก่ กล้ามเนื้อลายเป็นส่วนใหญ่ เพื่อตอบสนองต่อสิ่งเร้าภายนอก การทำงานของระบบประสาทโซมาติกมักอยู่ในอำนาจจิตใจ
2) ระบบประสาทนอกอำนาจจิตใจ (autonomic nervous system ANS) เป็นระบบประสาทที่ทำงานโดยอัตโนวัติ มีศูนย์กลางควบคุมอยู่ในสมองและไขสันหลัง ได้แก่ การเกิดรีเฟลกซ์แอกชัน (reflex action) และเมื่อมีสิ่งเร้ามากระตุ้นที่อวัยวะรับสัมผัสเช่น ผิวหนัง กระแสประสาทจะส่งไปยังไขสันหลัง และไขสันหลังจะสั่งการตอบสนองไปยังกล้ามเนื้อโดยไม่ผ่านไปที่ สมอง ดังรูป
เมื่อมีเข็มมาทิ่มที่ปลายนิ้ว กระแสประสาทจะถูกส่งผ่านไปยังไขสันหลังโดยไม่ผ่านไปยังสมอง ไขสันหลังทำหน้าที่สั่งการให้กล้ามเนื้อที่แขนเกิดการหดตัว เพื่อดึงมือออกจากเปลวไฟทันที ซึ่งระบบประสาทอัตโนวัติยังแบ่งได้อีก 2 ประเภทคือ
- ระบบประสาทซิมพาเทติก (sympathetic nervous system)
- ระบบประสาทพาราซิมพาเทติก (parasympathetic nervous system)
